Giải phẫu hốc mắt không chỉ là một chủ đề nghiên cứu quan trọng trong lĩnh vực y học mà còn cung cấp những hiểu biết cần thiết cho bất kỳ ai quan tâm đến sức khỏe nhãn khoa. Mỗi bộ phận cấu thành hốc mắt đều đóng một vai trò riêng biệt, hỗ trợ khả năng quan sát và giúp bảo vệ mắt. Đặc biệt, những đặc điểm giải phẫu này đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán chấn thương hàm mặt. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá chi tiết về các bộ phận trong hốc mắt, các cơ vận nhãn, cơ vòng mi mắt, mạch máu và thần kinh.
Giải phẫu hốc mắt
Hốc mắt có hình tháp với phần đỉnh hướng về phía sau và đáy ở phía trước. Ngoài ra xung quanh hốc mắt được bao bọc bởi 4 thành: Trên, dưới, trong và ngoài. Cấu trúc hốc mắt được tạo nên bởi xương trán, xương gò má, xương sàng, xương hàm trên, xương bướm, xương khấu cái và xương lệ. Tuy nhiên trong bài viết này không đề cập đến xương lệ vì đây là cấu trúc đặc biệt, mang tính chuyên môn cao.
Thành trong của hốc mắt được đánh giá là mỏng nhất vì chủ yếu cấu thành từ xương sàng, xương khấu cái, phần trên xương hàm trên và xương lệ. Trong khi thành ngoài chủ yếu được hình thành bởi xương gò má, xương trán và phần lớn của xương bướm. Thành trên (trần ổ mắt) do xương trán và phần sau xương bướm tạo thành. Thành dưới ổ mắt (sàn ổ mắt) được tạo bởi xương gò má, xương hàm trên và xương khẩu cái, có rãnh và ngách dưới ổ mắt.
Tại vùng giữa của thành trong và thành trên có lỗ ròng rọc cách bờ ổ mắt khoảng 4mm, lỗ trên ổ mắt là nơi các cơ chéo trên và dây thần kinh đi qua. Trong phẫu thuật, cần tránh làm tổn thương các cấu trúc nhạy cảm này. Thành dưới của hốc mắt có bó mạch thần kinh dưới ổ mắt. Đây là bộ phần cần quan tâm nhiều khi tiến hành giải phẫu sàn ổ mắt để giải phóng cơ vận nhãn bị kẹt vào đường gãy hoặc tái tạo sàn ổ mắt.
Các cơ vòng mi xung quanh hốc mắt
Ngoài cấu trúc xương, xung quanh hốc mắt cũng được cấu tạo từ các cơ vòng mi như cơ vòng mắt và cơ nâng mi trên. Khám phá cấu trúc của các cơ vòng mi xung quanh hốc mắt vừa giúp tăng hiểu biết về mắt, vừa hỗ trợ rất lớn trong quá trình chẩn đoán và điều trị các bệnh về mắt.
Cơ vòng mắt
Cơ vòng mắt là một cấu trúc phức tạp bao gồm ba phần: Ổ mắt, mi và lệ. Phần cơ ổ mắt bao quanh mi trên, mi dưới và nối với dây chằng mi mắt trong. Phần cơ mi bắt đầu từ dây chằng mi mắt trong, chúng liên kết với nhau tạo thành đường ở giữa mi mắt ngoài và kết thúc tại mặt trong thành ngoài ổ mắt. Trong khi đó, phần cơ lệ nối từ xương lệ đến mặt trong mi trên và dưới. Cơ vòng mắt được điều khiển bởi nhánh thái dương và nhánh gò má của thần kinh VII.
Cơ nâng mi trên
Cơ nâng mi trên là cơ phụ trách mở hoạt động đối với cơ vòng mi. Nó bắt đầu từ cánh nhỏ của xương bướm đến cơ thẳng trên và kết thúc tại sụn mi sau khi đã tỏa vào da mi mắt trên. Thần kinh chi phối chính của cơ này là thần kinh vận nhãn chung hoặc còn gọi là thần kinh III.
Các cơ vận nhãn - Thành phần mô mềm bên trong ổ mắt
Bên trong hốc mắt cũng được cấu tạo bởi các mô mềm là các cơ vận nhãn, chúng bao gồm cơ thẳng và cơ chéo. Ngoài vai trò bảo vệ thần kinh thị giác, các mô mềm này còn là bộ phận quan trọng khi tiến hành đánh giá tổn thương, đặc biệt trong việc chẩn đoán tình trạng song thị.
Các cơ thẳng
Các cơ thẳng là thành phần mô mềm có dạng nón cơ bao xung quanh thần kinh mắt, bao gồm cơ thẳng trên, cơ thẳng dưới, cơ thẳng ngoài và cơ thẳng trong. Trong đó, cơ thẳng ngoài và trong nằm ngang, còn cơ thẳng trên và dưới thì nằm dọc. Các cơ này chịu chi phối bởi thần kinh III, trừ cơ thẳng ngoài lại chịu chi phối bởi thần kinh VI.
Các cơ chéo
Trong hốc mắt, các cơ chéo bao gồm cơ chéo trên và cơ chéo dưới. Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh vị trí và chuyển động của mắt. Cơ chéo trên nối từ xương bướm phía trên ống thị, rồi chạy qua một vòng xơ sụn gọi là ròng rọc (giữa thành trong và trên của ổ mắt) đến phần sau ngoài củng mạc (phần màu trắng của mắt). Trong khi đó, cơ chéo dưới là một cơ mỏng kéo dài từ thành trên hốc mắt đến bám vào phần sau ngoài củng mạc.
Mạch máu và thần kinh
Mạch máu trong ổ mắt đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp dưỡng chất và oxy cho các cơ và mô xung quanh, bao gồm cả thần kinh mắt. Cấu trúc chính của hệ thống mạch máu trong mắt là động mạch mắt (là một nhánh của động mạch cảnh trong), một phần từ động mạch hàm trong và động mạch mặt (những nhánh của động mạch cảnh ngoài). Ngoài ra tĩnh mạch mắt trên được xem là tĩnh mạch dẫn lưu chính với cấu tạo bắt nguồn từ phần trên của ổ mắt, đi qua phía sau khe ổ mắt trên và kết thúc trong xoang hang.
Trong hệ thần kinh của mắt, thần kinh V và một phần của thần kinh III sẽ chi phối cảm giác cho vùng quanh ổ mắt. Các cơ vòng mi được điều khiển bởi các nhánh của thần kinh VII. Hệ thần kinh giao cảm và đối giao cảm đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh sự co giãn của đồng tử, tiết nước mắt, vận động cơ bám da và co giãn mạch máu của mi mắt.
Hy vọng bài viết giải phẫu hốc mắt trên đã cung cấp cho bạn những kiến thức quý báu về cấu trúc bên trong cũng như các thành phần mô, cơ bao quanh hốc mắt. Sự phối hợp giữa các thành phần này giúp duy trì chức năng và bảo vệ sức khỏe của mắt. Đồng thời chúng cũng hỗ trợ quá trình chẩn đoán, điều trị các vấn đề mắt.
Xem thêm:
- Giải phẫu xương mặt và thông tin về chấn thương có thể gặp ở xương mặt
- Cùng khám phá phương pháp giải phẫu là gì?
- Các kiến thức cần nắm trong atlas giải phẫu cơ thể người