Bạn đã bao giờ cảm thấy rằng mình không thể tin tưởng ai đó, ngay cả khi họ không làm gì khiến bạn nghi ngờ họ chưa? Nếu có thì có thể bạn đang mắc hội chứng trust issue - các vấn đề về niềm tin có thể gây ra sự nghi ngờ, lo lắng và có thể gây tổn hại rất lớn đến các mối quan hệ, nghề nghiệp, cuộc sống của bạn.
Cùng tìm hiểu rõ hơn trust issue nghĩa là gì, dấu hiệu ra sao và cách ứng phó qua bài viết dưới đây:
Trust issue là gì?
Hội chứng Trust Issue (Vấn đề về lòng tin) là tình trạng mà một người luôn gặp khó khăn trong việc đặt sự tín nhiệm, niềm tin của mình vào người khác. Những người mắc phải hội chứng tâm lý này thường có khuynh hướng giám sát, hoài nghi mọi vấn đề xảy ra trong cuộc sống và nghi ngờ bất kỳ ai.
Khi ai đó gặp vấn đề về lòng tin, họ sẽ gặp khó khăn trong việc tin tưởng người khác.
Có thể nói, lòng tin chính là yếu tố tiên quyết để xây dựng và phát triển các mối quan hệ trong cuộc sống một cách ổn định và bền vững. Do đó, các vấn đề về niềm tin như vậy có thể ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực trong cuộc sống của bạn, bao gồm cả sức khỏe tinh thần và cảm xúc cũng như các mối quan hệ học tập, công việc và xã hội .
Các vấn đề về niềm tin có thể dẫn đến các vấn đề về mối quan hệ, sự cô đơn, cô lập, căng thẳng, kiệt sức.
Khi không tin tưởng người khác, điều đó khiến bạn bị ám ảnh về hành động của người khác hoặc cảm thấy mình phải tự mình làm mọi việc. Nó cũng có thể gây ra các vấn đề về kiểm soát và tính cầu toàn. Điều này sẽ khiến người đó khó có thể làm việc nhóm hiệu quả, và luôn phải gồng mình để tự tay làm hoặc kiểm soát mọi việc. Hậu quả là, về lâu dài sẽ dẫn đến kiệt sức nghề nghiệp và căng thẳng cho chính họ; đồng thời có thể ảnh hưởng đến hiệu quả năng suất và tiến độ công việc chung.
Những người có vấn đề về lòng tin cũng có nhiều khả năng tham gia vào các hành vi tự hủy hoại bản thân, có khả năng làm hỏng mối quan hệ do nỗi sợ hãi của họ. Đây cũng là một cách đẩy ai đó ra xa để tránh bị tổn thương.
Ngoài ra, việc khó tin tưởng người khác cũng làm hạn chế việc thiết lập các mối quan hệ của cá nhân. Do người đó khó bộc lộ bản thân nên khó mở lòng để kết bạn, gặp gỡ mọi người hơn. Mặt khác, phản ứng dè dặt này cũng tác động đến thái độ của mọi người đối với người đó: họ cũng sẽ cẩn trọng và thiếu sẵn sàng bộc lộ bản thân với đối phương hơn.
Nguyên nhân gây ra trust issue (vấn đề về lòng tin) là gì?
Một số học thuyết tâm lý học như học thuyết gắn bó của Bowlby, học thuyết về sự phát triển tâm lý xã hội của Erikson đã góp phần giải thích nguyên nhân của hội chứng Trust issue. Theo các nhà tâm lý học, việc trải qua các mối quan hệ ở mức độ tin cậy thấp, đặc biệt là trong giai đoạn đầu đời, có thể là nền tảng cho sự xuất hiện hội chứng này ở tuổi trưởng thành. Trên cơ sở đó, nhiều nghiên cứu đã được tiến hành và nhận thấy rằng có nhiều nguyên nhân có liên quan đến vấn đề về niềm tin. Trong đó, có ba kiểu sự kiện chính trong quá khứ thường gây ra vấn đề về niềm tin đó là: Sự phản bội, Sự bỏ rơi và Sự thao túng. Nếu từng trải qua một trong các kiểu sự kiện này, họ sẽ gặp khó khăn trong việc tin tưởng và thiết lập mối quan hệ với bất kỳ ai.
Sự phản bội trong một mối quan hệ
Sự không chung thủy hoặc ngoại tình gây tổn thương vô cùng lớn và có thể dẫn đến các vấn đề về niềm tin trong các mối quan hệ trong tương lai. Sau khi phát hiện đối phương ngoại tình, họ có thể rơi vào trạng thái đau khổ tột cùng, luôn ám ảnh và lo sợ việc đó sẽ lặp lại ở những người sau. Sự mất lòng tin ấy khiến họ khó có thể thiết lập mối quan hệ với người mới.
Xung đột giữa cha mẹ
Nếu trẻ chứng kiến những xung đột giữa cha mẹ trong gia đình mình, chúng có thể lo sợ rằng điều tương tự sẽ xảy ra với chúng trong các mối quan hệ lãng mạn trong tương lai khi trưởng thành. Đặc biệt, trẻ gặp phải tình huống cha mẹ ly hôn /ly thân thường sẽ dè dặt hơn trong việc tìm bạn đời, hoặc có xu hướng không kết hôn vì mất niềm tin vào tình yêu và hôn nhân. Nguyên nhân sâu xa của điều này là những đứa trẻ sống trong gia đình không hạnh phúc sẽ có cảm giác bị bỏ rơi và thiếu thốn tình cảm từ cha mẹ.
Bị xã hội từ chối
Bị bạn bè từ chối trong thời thơ ấu hoặc thanh thiếu niên cũng có thể khiến bạn khó tin tưởng người khác. Ngoài ra bị bỏ rơi bởi cha mẹ ruột cũng gây ảnh hưởng nặng nề tương tự. Loại vấn đề về niềm tin này có thể trở nên trầm trọng hơn khi người bị từ chối không thể xác định lý do tại sao họ bị loại. Việc bị từ chối nhiều lần có thể khiến vấn đề về niềm tin trở nên khó khắc phục hơn nhiều. Bị bỏ rơi hoặc bị từ chối khiến cho nạn nhân giảm đi sự tự tin của bản thân, luôn có suy nghĩ bản thân là gánh nặng cho người khác.
Trải nghiệm cuộc sống tiêu cực
Những người từng trải qua tổn thương trong tuổi thơ có khả năng phát triển các vấn đề về lòng tin ở tuổi trưởng thành. Nếu từng bị người khác thao túng tâm lý hoặc ngược đãi tinh thần như lừa dối, dọa nạt, chửi mắng, xúc phạm,… thì rất có thể bạn cũng sẽ rơi vào vấn đề về niềm tin trong tương lai.
Những vấn đề về niềm tin này có thể biểu hiện theo nhiều cách khác nhau, bao gồm khó tin tưởng bạn bè hoặc người yêu, sợ bị phản bội liên quan đến lòng tin hoặc khó tha thứ cho những người đã phá vỡ lòng tin của họ.
Xuất phát từ sức khoẻ tâm thần
- Rối loạn gắn bó: Rối loạn gắn bó phản ứng (RAD- Reactive Attachment Disorder) và rối loạn gắn bó xã hội thoát ức chế (DSED) có liên quan đến chấn thương và bị bỏ rơi ở thời thơ ấu. Khi trưởng thành, người đó có thể gặp khó khăn trong việc xây dựng niềm tin, vì khi còn nhỏ có rất ít niềm tin.
- Rối loạn loạn thần: Tâm thần phân liệt và các rối loạn loạn thần khác có thể tạo ra triệu chứng hoang tưởng. Với sự nghi ngờ này, việc tin tưởng mọi người hoặc tổ chức sẽ là một thách thức.
- Rối loạn nhân cách: Rối loạn nhân cách ranh giới, rối loạn nhân cách tự ái và rối loạn nhân cách chống đối xã hội có thể tập trung vào việc thiếu tin tưởng vào người khác, ảnh hưởng đến các mối quan hệ, việc làm và thành công trong học tập.
Nếu các vấn đề về lòng tin xuất phát từ tình trạng sức khỏe tâm thần, việc giải quyết trực tiếp chứng rối loạn đó sẽ giúp giải quyết các vấn đề về lòng tin.
Dấu hiệu bạn đã mắc phải trust issue là gì?
Luôn tập trung vào điều tiêu cực
Những người có mối quan hệ tin cậy và lành mạnh có nhiều khả năng nhìn thấy những mặt tích cực ở nhau hơn, trong khi những người có vấn đề về lòng tin lại có nhiều khả năng tập trung vào những mặt tiêu cực hơn. Nếu bạn thường cảm thấy những điều tồi tệ nhất và để ý đến điểm yếu của người khác hơn là điểm mạnh, đó có thể là dấu hiệu của vấn đề về lòng tin.
Cảm thấy mình phải làm mọi thứ
Bạn gặp khó khăn và không cảm thấy yên tâm khi phải nhờ người khác làm theo yêu cầu nên bạn tự mình làm tất cả. Điều này dẫn đến chủ nghĩa cầu toàn, căng thẳng và làm việc quá sức cũng như chậm trễ tiến độ công việc.
Tại nơi làm việc, điều này có thể gây khó khăn cho bạn khi làm việc theo nhóm vì không cảm thấy thoải mái khi giao phó hoặc trông cậy vào người khác để thực hiện phần việc của họ.
Né tránh tối đa sự thân mật
Việc thân mật đôi khi có thể khiến một người bị tổn thương và những người có vấn đề về lòng tin sẽ cố gắng tránh cảm giác dễ bị tổn thương bằng mọi giá. Nếu bạn có vấn đề về lòng tin hoặc sợ thân mật, bạn chỉ muốn ở một mình còn hơn có nguy cơ bị tổn thương.
Tự xa lánh mọi người
Trong nhiều trường hợp, sự thiếu tin tưởng có thể khiến mọi người xây dựng một bức tường giữa họ và những người khác. Bạn tránh né các mối quan hệ hoàn toàn vì sợ bị phản bội hoặc thất vọng. Đối với bạn, sự tránh né này là cách để bảo vệ bản thân khỏi bị tổn thương như những việc bạn đã từng trải qua hoặc từng chứng kiến trong quá khứ. Mặc dù đôi lúc bạn sẽ cảm thấy cô đơn và buồn chán nhưng vẫn không đủ dũng khí để tạo quan hệ với người khác.
Bạn nghi ngờ bạn bè gia đình và mọi người
Bạn luôn chuẩn bị cho mình sự phản bội, thất vọng tiếp theo. Bạn không tin những gì mọi người nói. Phản ứng tức thời của bạn thường là cho rằng họ không trung thực hoặc đã phá vỡ lòng tin của bạn theo một cách nào đó. Bạn luôn cảnh giác quá mức với mọi người, cực kỳ thận trọng và luôn đặt ra sự nghi ngờ với bất kỳ người nào mà bạn gặp.
Tự phá hoại các mối quan hệ
Các vấn đề về trust issue thường dẫn đến việc tự phá hoại. Ví dụ, bạn có thể có những hành vi cản trở mối quan hệ của mình vì cho rằng tốt hơn hết là nên kết thúc mọi chuyện ngay bây giờ thay vì thất vọng về sau. Ví dụ như bạn thường xuyên giám sát quá mức, kiểm tra điện thoại hoặc can thiệp quá sâu vào cuộc sống riêng tư của đối phương, khiến cho họ cảm giác bị tổn thương.
Bạn né tránh cam kết
Bạn gặp khó khăn trong việc cam kết, bởi vì các mối quan hệ đã cam kết đòi hỏi sự tin tưởng và dễ bị tổn thương từ những người liên quan. Khi không tin tưởng người khác, bạn tránh rơi vào những tình huống khiến mình cảm thấy dễ bị tổn thương và phát triển các vấn đề về cam kết .
Bạn theo dõi giám sát người khác hoặc kiểm tra điện thoại
Khi gặp trust issue, bạn luôn tìm kiếm bằng chứng để chứng minh liệu ai đó có thành thật hay không. Vì không tin họ nên bạn tìm kiếm bằng chứng để giúp bạn yên tâm hoặc chứng minh rằng bạn đúng.
Bạn bóp nghẹt những người mà bạn quan tâm
Khi mọi người ở trong vòng thân cận, bạn bảo vệ họ một cách quyết liệt vì sợ rằng họ sẽ rời bỏ bạn hoặc điều gì đó tồi tệ sẽ xảy ra với bạn. Điều này có thể khiến bạn có các hành vi kiểm soát ngột ngạt hoặc phụ thuộc quá mức trong các mối quan hệ .
Thiếu sự tha thứ
Việc không thể tha thứ và quên đi, kể cả những lỗi rất nhỏ có thể ảnh hưởng đến toàn bộ cuộc sống của bạn, không chỉ sự tương tác của bạn với người khác. Nó có thể dẫn đến cảm giác tội lỗi, xấu hổ, cay đắng và hối tiếc.
Bạn sợ bị bỏ rơi
Bạn luôn sống trong nỗi sợ hãi bị bỏ rơi hoặc bị từ chối trong tất cả các mối quan hệ của mình, ví dụ như:
Khi bạn nhận được email “hãy ghé qua văn phòng tôi” từ sếp, bạn chắc chắn rằng mình sắp bị sa thải.
Khi nhìn thấy ảnh bạn bè đang vui vẻ, suy nghĩ đầu tiên của bạn là họ cố tình bỏ rơi bạn.
Cách khắc phục trust issue
Hãy cởi mở và trung thực về những gì bạn đã trải qua
Mặc dù bạn có thể không muốn tiết lộ tất cả chi tiết về việc đã bị tổn thương như thế nào trong quá khứ do mất lòng tin, nhưng giao tiếp là chìa khóa để thiết lập nền tảng lành mạnh trong một mối quan hệ mới.
Hỏi ý kiến thứ hai của người thân, bạn bè
Nếu nhận thấy điều mà bạn nghi ngờ là dấu hiệu không đáng tin cậy ở một đối tác mới, hãy tham khảo ý kiến của những người thân cận.
Cụ thể, hãy đánh giá xem những người thân yêu có nghĩ rằng tình huống hiện tại thực sự là một vấn đề hay không.
Bạn cũng có thể cố gắng tự hỏi bản thân một cách khách quan xem có dấu hiệu không đáng tin ở đây không hay tôi đang phản ứng vì tình huống trong quá khứ?
Xây dựng niềm tin từ từ
Điều quan trọng là phải tin tưởng mọi người đủ để cho phép họ bước vào cuộc sống của bạn và trong một số trường hợp, tha thứ cho những lỗi lầm của họ.
Phân biệt giữa tin cậy và kiểm soát
Những người có vấn đề về lòng tin thường cảm thấy cần được kiểm soát. Bạn có thể cảm thấy như mình đang bị phản bội hoặc bị lợi dụng nếu không có toàn quyền kiểm soát mọi tình huống.
Tuy nhiên, điều này sẽ chỉ làm tổn hại đến mối quan hệ của bạn về lâu dài. Biết mức độ kiểm soát mà bạn nên nhượng bộ trong một tình huống nhất định là chìa khóa để xây dựng niềm tin với người khác.
Học cách chấp nhận thất bại hoặc rủi ro
Cuộc sống của chúng ta không thể nào êm đềm mãi mãi. Những thăng trầm, sự kiện bất ngờ diễn ra sẽ giúp bạn trưởng thành hơn và có bài học quý giá cho bản thân. Việc bạn bị ai đó lừa dối hay bị tổn thương không đồng nghĩa với việc cuộc sống của bạn đã kết thúc. Vì vậy, bạn hãy chấp nhận rủi ro đi kèm với sự tin tưởng như một điều tất yếu sẽ diễn ra trong cuộc sống.
Học cách tin tưởng bản thân
Một trong những cách tốt nhất để rèn luyện niềm tin là tin tưởng vào chính mình. Điều đó có nghĩa là bạn nên xây dựng khả năng tự nhận thức mạnh mẽ hơn để có thể phán đoán và tương tác giữa bạn với người khác.
Cân nhắc trị liệu
Bằng cách làm việc với một chuyên gia sức khỏe tâm thần hoặc chuyên gia tâm lý có kinh nghiệm, bạn có thể tìm hiểu thêm về lý do bạn mất niềm tin và học các kỹ năng đối phó giúp bạn bắt đầu xây dựng lại niềm tin trong các mối quan hệ của mình.
Vấn đề về lòng tin có thể khó khăn, nhưng việc xây dựng lòng tin là một phần thiết yếu của bất kỳ mối quan hệ nào. Nếu bạn cố gắng xây dựng niềm tin với người khác, trước tiên bạn phải tin tưởng chính mình. Điều này có nghĩa là cởi mở về cảm xúc, ý kiến, suy nghĩ và giới hạn của bạn. Nó cũng có nghĩa là thông cảm và bao dung hơn khi người khác mắc lỗi.
Hy vọng những thông tin trên đã giúp bạn hiểu hơn về trust issue là gì. Nếu thấy bài viết hữu ích thì đừng quên chia sẻ rộng rãi nhé!
[embed-health-tool-bmi]
Bùi Việt
